Hazard

Patologiczny hazard, wg Światowej Organizacji Zdrowia (ICD-10), polega na często powtarzającym się uprawianiu hazardu, który przeważa w życiu człowieka ze szkodą dla wartości i zobowiązań społecznych, zawodowych, materialnych i rodzinnych.

Słowo „hazard” pochodzi z języka arabskiego: „az-zahr” znaczy „kostka”, „gra w kości”. W języku angielskim, dosłownie przetłumaczone, oznacza „ryzyko”, „niebezpieczeństwo”. W języku francuskim słowo hazard oznacza przypadek, traf, ryzyko. W słowniku języka polskiego hazard jest definiowany jako „ryzykowne przedsięwzięcie”, „ryzyko w grze”, „narażanie się na niebezpieczeństwo, ryzykowanie”.

Hazardzista to – osoba, która uczestniczy w grze, gdzie decyduje przypadek, ryzykując pieniądze lub inne dobra, w celu uzyskania jakiejś korzyści (np. materialnej czy emocjonalnej).

Ustalenie początków hazardu, w historii ludzkości, jest niezwykle trudne. Wiadomo, że był on obecny we wszystkich starożytnych cywilizacjach. O różne cenne rzeczy oraz o niewolników grano już w Chinach około 2300 lat p.n.e. i w Tebach około 1500 lat p.n.e. Dowody na istnienie gier hazardowych obecne są w inskrypcjach na Piramidzie Cheopsa i w Biblii (podobno rzymscy żołnierze grali o szaty konającego na krzyżu Chrystusa). Z innych przekazów wynika, że grze w kości oddawali się z namiętnością Juliusz Cezar, Marek Antoniusz, Klaudiusz, Neron i Kaligula, który swoje przegrane rekompensował aresztowaniami lub egzekucją bogatych obywateli oraz konfiskatą ich dóbr.

Historyczną „stolicą hazardu” jest Monte Carlo (dzielnica Monako), gdzie w 1862 roku otwarto pierwsze kasyno. Mieszkańcy Monako nie płacą podatków ale też nie mogą grać w kasynach. Istotnym wydarzeniem w historii hazardu była jego legalizacja w amerykańskim stanie Nevada w 1931 roku, a w ślad za tym dynamiczny rozwój Las Vegas, które wkrótce stało się drugą  stolicą światowego hazardu (ma nazwę – „miasto hazardu”). Od czasu, kiedy w 1998 roku powstało w Australii pierwsze internetowe kasyno, coraz większym problemem staje się na świecie e-hazard (różnego rodzaju gry hazardowe przez internet).

Historia hazardu w Polsce sięga prawdopodobnie jeszcze czasów piastowskich, kiedy to rzucano kości. Dzisiejszy rynek gier hazardowych pojawił się w Polsce na początku lat 90., a w 2009 roku przychody branży hazardowej wyniosły 19 mld. zł. Szacuje się, że podobnie jak w innych krajach UE, osoby uzależnione od hazardu stanowią w Polsce ok. 1-1,5% populacji.

Można wyróżnić kilka faz w rozwoju uzależnienia od hazardu:

1. faza zainteresowania hazardem, która dotyczy głównie dzieci i nastolatków; jest to okres zainteresowania różnymi formami gier, który może trwać 10 i więcej lat. Zaobserwowano bowiem, że niektóre dzieci wykazują szczególne zainteresowanie np. kolorowymi automatami czy maszynami, z których za określoną opłatą można wyciągnąć, przy pomocy specjalnego uchwytu lub wędki, zabawkę czy inny gadżet albo też bardzo chętnie uczestniczą w loteriach dających podobne możliwości. Potwierdzają to relacje wielu graczy, którzy przyznają, że problem hazardu rozpoczął się u nich bardzo wcześnie tj. około 10 roku życia;
2. faza  zwycięstw  – granie okazjonalne, fantazjowanie na temat wielkich wygranych, duże wygrane powodujące coraz silniejsze pobudzenie, coraz częstsze zakłady i coraz wyższe stawki; człowiek zaczyna wierzyć w to, że będzie zawsze wygrywać a w przypadku osiągnięcia „wielkiej wygranej” dąży do jej powtórzenia coraz częściej ryzykując coraz to większe kwoty;
3. faza strat  – stawiając na wysokie zakłady naraża się na wysokie straty; wysokie pożyczki i próby odgrywania się, a w przypadkach powodzenia wygrane idą na spłaty długów; hazardzista gra kosztem pracy i domu, kłamie i zaczyna ukrywać swoje uzależnienie; unika wierzycieli i cały czas wierzy, że wkrótce nastąpi kolejna „wielka wygrana”;
4. faza  desperacji – separacja od rodziny i przyjaciół; utrata pracy i narastające długi powodują panikę; presja wierzycieli popycha często ku przestępstwom; te obciążenia prowadzą z kolei do psychicznego wyczerpania, pojawiają się wyrzuty sumienia, poczucie winy, bezradność i depresja;
5. faza utraty nadziei – rozwód; poczucie beznadziejności, myśli i/lub próby samobójcze; zostają wówczas 4 wyjścia: ucieczka w uzależnienie od alkoholu lub leków, więzienie, śmierć (samobójstwo lub z ręki wierzycieli) albo zwrócenie się po pomoc.

Do tych pięciu faz  można dołączyć fazę 6 – fazę zdrowienia (odbudowy).

Osoby, które mają w sobie „żyłkę hazardzisty”, ale też większe poczucie odpowiedzialności albo mniej odwagi, wybierają bardziej bezpieczne namiastki hazardu takie jak lotto, konkursy audiotele, tzw. „zdrapki” czy niedrogie loterie. Zdarza się jednak, że część z tych osób traci, w pewnym momencie, kontrolę nad swoimi zachowaniami, a chęć zysku i dreszczyk związany z ryzykiem biorą górę. Wówczas wydają coraz więcej pieniędzy na kupony lotta i loteryjne losy czy dziesiątki razy wykręcają telefoniczne numery telewizyjnych konkursów, kupują dziesiątki egzemplarzy tego samego pisma, żeby „wydrapać” samochód albo przynajmniej odkurzacz.

Jako ukrytą formę hazardu należy traktować również różnego rodzaju „konkursy” SMS-owe lub telefoniczne, organizowane głównie przez operatorów telefonicznych oraz stacje radiowe i telewizyjne. „Konkursy” te nie są traktowane jako forma hazardu, chociaż narażają na utratę pieniędzy osoby naiwne i łatwowierne i charakteryzują się bardzo dużą dostępnością. Ich uczestnikami bywają często dzieci.

Szczególne zagrożenie dla dzieci i młodzieży mogą stanowić wideoloterie czyli automaty do gry połączone w sieci terminali, z niekontrolowaną wysokością wygranych i niekontrolowanym dostępem.

Siłą napędową patologicznego hazardu jest potrzeba przeżywania silnego napięcia, jakie pojawia się podczas gry. Wygrana zwiększa poczucie mocy i popycha do dalszej gry. Przegrana powoduje spadek szacunku do siebie i zmniejszenie poczucia kontroli oraz niejednokrotnie żądzę odzyskania straty, a te z kolei stymulują do poszukiwania komfortu psychicznego w kolejnych grach.

Opierając się na kryteriach diagnostycznych zaproponowanych przez ICD-10 można przyjąć, że patologiczny hazard można rozpoznać wówczas, kiedy w okresie ostatniego roku stwierdzono obecność co najmniej trzech objawów z poniższej listy:

• silną potrzebę lub poczucie przymusu hazardowego grania;
• subiektywne przekonanie o istnieniu trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z hazardowym graniem, tj. upośledzenie kontroli nad powstrzymywaniem się od grania oraz nad długością czasu poświęconego na granie hazardowe;
• występowanie, przy próbach przerwania lub ograniczenia grania, niepokoju, rozdrażnienia czy gorszego samopoczucia oraz ustępowanie tych stanów z chwilą powrotu do gry;
• spędzanie coraz większej ilości czasu na graniu w celu uzyskania zadowolenia czy dobrego samopoczucia, które poprzednio uzyskiwane były w krótszym czasie;
• postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz grania;
• kontynuowanie hazardowego grania pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek ze spędzaniem czasu na graniu.

Hazardzistami byli tak wybitni i sławni ludzie jak Kartezjusz, Giacomo Casanova, Wolter , Edgar Poe, Lew Tołstoj, Miguel de Cervantes czy Fiodor Dostojewski, a z Polaków: znakomity skrzypek i kompozytor Henryk Wieniawski, który w rezultacie zmarł w nędzy, pisarz, tłumacz i poeta Tadeusz Boy-Żeleński oraz wspaniały aktor i reżyser Ludwik Solski. W czasach współczesnych, doskonały koszykarz NBA – Michael Jordan przegrał podobno miliony, a do uprawiania hazardu przyznali się m.in. aktor i reżyser – George Clooney, modelka i projektantka mody Nicky Hilton, Matt Damon – aktor i scenarzysta, świetni tenisiści – Jewgienij Kafielnikow i Boris Becker i wielu innych.

Kwestionariusze pomocne w diagnozowaniu hazardu, można znaleźć tutaj

Program terapeutyczny Centrum Konsultacyjnego przewiduje spotkania indywidualne oraz grupowe.

1. Spotkania indywidualne mają charakter informacyjno – motywacyjny, a ich głównym celem jest dostarczenie wiedzy pozwalającej odpowiedzieć sobie na pytanie czy granie jest problemem, czy można już mówić o patologicznym hazardzie oraz czy przypadkiem nie należałoby podjąć leczenia.
2. Spotkania grupowe umożliwiają m.in. lepsze poznanie siebie, bardziej szczegółowe przyjrzenie się problemowi hazardu, uczą zachowań, które pozwalają na inny niż poprzez hazardowe granie sposób rozładowywania swoich stanów emocjonalnych, a także przybliżają podstawowe założenia samopomocowego Programu Anonimowych Hazardzistów oraz metody zdrowienia stosowane przez jego uczestników.

UWAGA! Dla osób, które jeszcze nie dojrzały do tego, żeby skorzystać z profesjonalnej terapii lub z Programu Anonimowych Hazardzistów mam ciekawą propozycję. Przed laty przetłumaczyliśmy na język polski, opracowany przez amerykańskich specjalistów, ”Podręcznik samopomocy – jak uwolnić się od hazardu”. Jest on dostępny na stronie Kalifornijskiego Uniwersytetu w Los Angeles (UCLA – The University of California, Los Angeles). Chcąc z niego skorzystać kliknij lub zajrzyj tutaj UCLA.

Wskazówki dla hazardzisty – który chce samodzielnie spróbować zaprzestać grania.

dr med. Bohdan T. Woronowicz