Samopomocowe grupy wsparcia
Z tzw. systemami oparcia spotykamy się niemal na każdym kroku. Odgrywają one niezmiernie ważną rolę w utrzymywaniu zarówno fizycznej jak i psychologicznej integralności jednostki. Uzyskiwanie wsparcia, poprzez uczestniczenie w różnego rodzaju grupach samopomocowych, wpływa bowiem korzystnie na pewność siebie oraz na samoocenę i poczucie własnej wartości, a to z kolei umożliwia lepsze funkcjonowanie w życiu i lepsze radzenie sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi. Przeprowadzone w 1992 roku badania wykazały, że ok. 7,5 mln. osób dorosłych w Stanach Zjednoczonych korzystało z jakiejś formy samopomocy, a dla każdego poważniejszego zaburzenia odnotowanego na liście Światowej Organizacji Zdrowia istnieją grupy samopomocowe. Można spotkać grupy samopomocowe osób cierpiących na wyjątkowo rzadkie schorzenia, o których nie jeden lekarz nawet nie słyszał. Ruch samopomocowy stanowi więc poważne wsparcie dla działań ochrony zdrowia, a najlepsze efekty terapeutyczne można osiągnąć poprzez integrację oddziaływań profesjonalnych z elementami praktycznych doświadczeń i ideologii samopomocowej.
Naturalnymi i najbardziej rozpowszechnionymi systemami oparcia są dla człowieka – małżeństwo, bliska rodzina, krewni czy grupa przyjaciół. Innymi przykładami tych systemów mogą być grupy religijne, grupy służące osobom cierpiącym (np. osobom niepełnosprawnym), grupy służb ochotniczych (np. zajmujące się udzielaniem pomocy osobom starym bądź samotnym) czy też grupy samopomocy (wzajemnej pomocy). Zatrzymajmy się jednak tylko na tych ostatnich.
Kiedy przyjrzymy się bliżej, okazuje się, że grupy samopomocy dają ogromną korzyść swoim członkom, bowiem umożliwiają im :
- emocjonalne oraz społeczne oparcie i zrozumienie;
- rozładowanie emocji;
- akceptację problemu;
- doskonalenie umiejętności radzenia sobie z problemem:
- opanowanie urazu będącego skutkiem zaistniałego problemu ;
- poszerzenie wiedzy o wspólnym problemie i uzyskanie pomocy w jego lepszym zrozumieniu;
- rozbudzenie terapeutycznych możliwości członków poprzez poznanie praktycznych sposobów radzenia sobie z problemem;
- zapanowanie nad losem, co jest wynikiem wzajemnego wspierania się i zaspokajania zbliżonych potrzeb;
- osiągnięcie, poprzez kontakt i wspólne działania z osobami mającymi ten sam problem, psychospołecznego substytutu tego, co się straciło;
- stworzenie nowego układu stosunków i nowego sposobu życia, a więc stworzenie warunków do normalizacji życia .
Dzięki powyższym możliwościom dochodzi do ograniczenia ujemnych skutków problemów psychospołecznych napotykanych przez jednostkę. Wiadomo też, że przekonując innych przekonujemy siebie. Jednocześnie udzielanie pomocy innym traktowane jako służba na rzecz społeczności, dobry uczynek czy samodoskonalenie – poprawia samoocenę i tym samym wpływa bardzo korzystnie na samopoczucie pomagającego. Wydźwięk społeczny jest znacznie szerszy, bowiem dzięki ruchom samopomocowym zmniejsza się liczba osób korzystających z pomocy, a rośnie rzesza dawców pomocy. Osoba otrzymująca pomoc wie, że ona również zacznie kiedyś udzielać takiej pomocy. Tym samym unika ona degradacji, jakiej doświadczają ludzie, którzy są tylko biorcami pomocy.
Centralną zasadą rządzącą grupami samopomocy jest to, że ich uczestnicy wzorują się na własnych doświadczeniach, zamiast na wiedzy pochodzącej z zewnątrz tzn. od profesjonalistów. Samopomoc opiera się bowiem nie na modelu teoretycznym, lecz na doświadczalnym czyli na wiedzy zgromadzonej przez ludzi, którzy sami mają jakiś problem i zebrali się w celu rozwiązania tego problemu.
W grupie samopomocy obowiązuje zasada równości i dlatego wszyscy jej członkowie mają taki sam status. Uczestnictwo w grupie jest całkowicie dobrowolne, każdy z uczestników decyduje o sobie, natomiast grupa odpowiedzialna jest wyłącznie za własne decyzje. Każdy, kto przystępuje do grupy, robi to ze względu na swoje własne problemy a jednocześnie czuje się w niej bezpiecznie, bowiem omawiane sprawy i poruszane problemy nie mają prawa “wyjść” poza grupę.
Najbardziej znanymi grupami samopomocowymi osób związanych z problemem alkoholowym są Wspólnota Anonimowych Alkoholików, Grupy Rodzinne Al-Anon i Alateen oraz Kluby Abstynenta. Szczególnie rola Wspólnoty Anonimowych Alkoholików jako skutecznego źródła wsparcia dla osób uzależnionych od alkoholu jest podnoszona w wielu publikacjach.